Wrocław walczy o tytuł Zielonej Stolicy Europy w 2019 r. O tytuł rywalizuje z 14 innymi europejskimi miastami, m.in. z Bolonią, Lizboną, Florencją, Oslo, Tallinem oraz Sewillą. W kwietniu Komisja Europejska ogłosi trójkę finalistów, zwycięzcę zaś w czerwcu. Zieloną Stolicą Europy w 2017 roku jest niemieckie Essen, które otrzymało tytuł m.in. za konsekwencje w przywracaniu miastu „zielonego oblicza” po degradacji przemysłowej.

Zielona Stolica Europy to tytuł przyznawany przez Komisję Europejską w uznaniu za osiągnięcia w dziedzinie ochrony środowiska przez miasta liczące powyżej 100 tys. mieszkańców. Tytuł nadawany jest miastom, które prowadzą działania na rzecz zrównoważonego rozwoju i angażują się w podniesienie standardów ekologicznych. Kandydatury oceniane są na podstawie 12 wskaźników: lokalnego wkładu na rzecz zapobiegania globalnej zmiany klimatu, zarządzania transportem miejskim, terenów zieleni miejskiej, zwalczania hałasu, wytwarzania odpadów i zarządzania nimi, ochrony przyrody i różnorodności biologicznej, jakości powietrza, zużycia wody, oczyszczania ścieków, ekoinnowacji i trwałego zatrudnienia, zarządzania środowiskiem na poziomie władz lokalnych i sprawności energetycznej. Tytuł ZSE ustanowiono w 2008, a jako pierwszy – w 2010 r. – sprawował go Sztokholm. Później Zielonymi Stolicami Europy były m.in.: hiszpańska Vitoria, francuskie Nantes, Kopenhaga, Bristol, Lublana. Zieloną Stolicą Europy w 2018 roku będzie holenderskie miasto Nijmegen, z którym przegrała Warszawa, starającą się o ten tytuł.

Logo Zielona Stolica Europy, foto: Komisja Europejska

 „Człowiek” i „woda” to hasła towarzyszące staraniom Wrocławia o tytuł Zielonej Stolicy Europy. Jak tłumaczą urzędnicy „woda” to nawiązanie do najnowszej historii miasta, w tym wielkiej powodzi z 1997 r. To również wskazanie na potrzebę życia w symbiozie z rzeką przepływającą przez miasto.

„W aplikacji wskazaliśmy na wybudowane we Wrocławiu Hydropolis, które jest unikatowym muzeum wody, centrum edukacji o wodzie oraz przykładem rewitalizacji obiektów poprzemysłowych” – mówiła p. Magdalena Okulowska, zastępca dyrektora departamentu Prezydenta Wrocławia. Drugie z haseł – „ludzie” – ma zwrócić uwagę na zaangażowanie społeczne mieszkańców miasta w działania zmierzające do zrównoważonego rozwoju miejsca, w którym żyją. Urzędnicy wskazują m.in. na budżet obywatelski, w którym 30 proc. inwestycji proponowanych przez mieszkańców to „zielone inwestycje”.

Urzędnicy podkreślają, że starania o ZSE to „obietnica” złożona wrocławianom, że polityka miasta będzie prowadzona w kierunku poprawy jakości życia w mieście. „Bez względu na to czy ten tytuł dostaniemy, działania zmierzające do zrównoważonego rozwoju, którego efektem będzie podniesienie jakości życia we Wrocławiu, będą podejmowane” – zapewniła Magdalena Okulowska.

„Zielona Strefa” foto: UM Wrocław

Przykładów na działania miejskie w sferę zieleni jest bardzo wiele. Wrocław jest m.in. laureatem w konkursie Horizon 2020, gdzie otrzymał 12 mln zł na tworzenie parków kieszonkowych. Wygrał projektem „Zielona Strefa”, który dotyczy łagodzenia skutków ekstremalnych zjawisk pogodowych poprzez wprowadzanie zielonych stref np. parków kieszonkowych. W plebiscycie mieszkańcy zgłosili 129 udokumentowanych propozycji takich miejsc. Z nich zostało wyłonionych 7 miejsc na parki kieszonkowe i trasa, która zostanie zamieniona w zieloną ulicę. We Wrocławiu, w ramach nagrodzonego projektu, powstaną eksperymentalne rozwiązania w części Ołbina. I tak ulica Daszyńskiego i Prusa stworzy „zieloną ulicę”, a w jej sąsiedztwie (rejon ulic Nowowiejskiej i Jedności Narodowej) powstaną parki kieszonkowe z zielonymi ścianami. Bardzo ważna jest społeczna rola parków kieszonkowych, ponieważ w Polsce parki to ważne miejsca spotkań i integracji.

Park kieszonkowy, to niewielki park, tzw. pocket park (ang.). To świetny pomysł na zagospodarowanie nieużytków, przestrzeni pomiędzy budynkami, we wnętrzach kwartałów, pustych przestrzeni po wyburzeniach. A jednocześnie to bardzo dobry sposób na wprowadzenie zieleni do zabudowy, często z możliwością uprawy warzyw, oraz stworzenie miejsca, gdzie można odpocząć i spędzić wolny czas.

Przykładem parku kieszonkowego we Wrocławiu może być Ptasi Zagajnik, wykonany za 330 tys. zł. w ramach WBO 2014. Na nowym skwerze na Gajowicach, u zbiegu ul. Zaporoskiej, Lubuskiej i Skwierzyńskiej, wybudowano ścieżki, założono trawniki, są nowe ławki, urządzenia do ćwiczeń i oświetlenie.

„Zielony zagajnik” foto: UM Wrocław

Wrocławski projekt został przedstawiony w aplikacji o tytuł Zielonej Stolicy Europy, jako jedno z planowanych działań na rzecz adaptacji do zmian klimatu. – Wygrana w konkursie Horizon 2020 jest dla Komisji Europejskiej dowodem wiarygodności Wrocławia co do planów przedstawianych w aplikacji –  mówi Lech Filipiak z departamentu nieruchomości i eksploatacji Urzędu Miejskiego. W skład konsorcjum projektowego weszło 23 partnerów z 9 państw. Projekt ma 3 liderów – Manchester, Walencję oraz Wrocław. We Wrocławiu program realizują: gmina, Uniwersytet Przyrodniczy i ARAW. Wszystkie miasta uczestniczące w projekcie doświadczyły problemów i sytuacji kryzysowych  związanych z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, które nasilają się z powodu postępujących zmian klimatu. W obszarach zwartej zabudowy w ich obliczu potrzebne są inteligentne i przyjazne działania. Dlatego poszukuje się rozwiązań systemowych, efektywnych ekonomicznie, uwzględniając aspekty w których trzeba będzie robić coraz więcej przy mniejszej ilości dostępnych zasobów. W stworzeniu zielonej strefy na Ołbinie mają być zaangażowani mieszkańcy. Do tej pory poprzez naszą stronę, mogli zgłaszać propozycje lokalizacji. W ciągu miesiąca napłynęło ich 129. Z nich zostało wyłonionych 7 miejsc na parki kieszonkowe i trasa, która zostanie zamieniona w zieloną ulicę. W drugim etapie mieszkańcy mają brać udział w projektowaniu mikrozieleni. Powstaną grupy projektowe składające się z przedstawicieli specjalistów z różnych dziedzin, architektów krajobrazu, urbanistów, naukowców środowiska, socjologów i właśnie mieszkańców. W trzecim etapie projektu nazwanym dziedzictwo, chodzi o to, aby mieszkańcy opiekowali się powstałą zielenią, dbali o nią i czuli się za nią odpowiedzialni.

Obok  parków kieszonkowych, we Wrocławiu powstaną tzw. parklety. To pomysł, aby w miejscu gdzie dotychczas było np. miejsce parkingowe dla 2-3 pojazdów, ustawić ławeczki i rośliny w donicach. Inną propozycją są ulice typu woonerf (hol. ulica do mieszkania, pojawiły się w latach 70. ub. wieku w Holandii; w 2011r. przy woonerfach mieszkało ponad milion Holendrów) czyli takie, które łączą: ulicę, deptak, parking, ścieżkę rowerową i miejsce spotkań mieszkańców. Takim przykładem we Wrocławiu może być ul. św. Antoniego. W 2016 r. ulica została urządzona na nowo – uspokojono ruch i stworzono przyjazne miejsca dla pieszych. – Każdy może sobie spokojnie usiąść i odpocząć. Nie zamierzamy wyrzucać ruchu samochodowego z tego miejsca, ale chcemy go uczynić bardziej przyjaznym dla pozostałych użytkowników – mówi Maciej Bluj, wiceprezydent Wrocławia.

Ul. Sw Antoniego

Ul. Św Antoniego, foto: UM Wrocław

Kolejnym pomysłem są zielone ściany. Wrocław chce zazielenić wybrane ściany budynków. Projekt przygotowuje spółka Wrocławska Rewitalizacja. Stworzono już katalog gatunków i technik związanych z wprowadzaniem zieleni na elewacje – ich dobór dokona się indywidualnie dla każdego obiektu. – Zidentyfikowane zostały elewacje i ściany szczytowe, które mogłyby zyskać nową „twarz” i jednocześnie wpłynąć dodatnio na klimat miejsca. Pod uwagę braliśmy nie tylko stan techniczny zabudowy, ale też sytuację własnościową oraz lokalizację budynków. Obecnie analizujemy możliwości pozyskania środków na realizację tych działań.– mówi Grażyna Adamczyk-Arns, prezes Zarządu Wrocławska Rewitalizacja Sp. z o.o. To jak rośliny prezentują się ścianach budynku można zobaczyć np. na gmachu Muzeum Narodowego, czy w oficynie kamienicy przy pl. Solnym 14.

Muzeum Narodowe Wrocław, foto: UM Wrocław

Wsparciem działań Miasta w staraniach o tytuł Zielonej Stolicy Europy jest tegoroczny Budżet Obywatelski. Do 17 lutego można zgłaszać projekty do Wrocławskiego Budżetu Obywatelskiego 2017. Na ich realizację przeznaczono 25 mln zł. Warto zmienić swoją najbliższą okolicę i zaproponować projekty nowych parków (również kieszonkowych), skwerów, klombów, zielonych ścian czy parkletów.  – W tym roku mocno promujemy tematy zielone z trzech powodów: Wrocław ubiega się o tytuł Zielonej Stolicy Europy w 2019 r., w kolejnych edycjach WBO widzimy, że są to ważne sprawy dla mieszkańców i – co być może jest najważniejsze – park to nie tylko rekreacja i sport, ale miejsce spotkań okolicznych mieszkańców i swojego rodzaju centrum aktywności lokalnej – mówi Bartłomiej Świerczewski, dyr. Biura ds. Partycypacji Społecznej w UM Wrocławia.

Aby ułatwić zgłaszanie zielonych projektów Miasto stworzyło mapę istniejących terenów zielonych. Każda z map przedstawia istniejącą zieleń w danym rejonie: parki, lasy, skwery, bulwary, itd. Przedstawione mapy mogą stanowić inspirację dla mieszkańców gdzie brakuje terenów zielonych, oświetlenia czy placów zabaw.

WBO, foto: Wrocławski Budżet Obywatelski 2017

Kolejnym atutem Miasta będą też działania w zakresie dróg rowerowych i ułatwień dla rowerzystów. W tej chwili we Wrocławiu jest 255 kilometrów tras rowerowych i 98 km dodatkowych na wałach wrocławskich rzek. Mieszkańcy widząc potrzebę rozbudowy tras rowerowych i łączenia je w jednolitą sieć zgłaszają wiele projektów rowerowych do Wrocławskiego Budżetu Obywatelskiego. To utwierdza urzędników w przekonaniu, że warto inwestować w ruch rowerowy. Powstają nowe trasy, parkingi dla rowerów i wdrażane są rozwiązania. – Szacuje się, że w tej chwili ruch rowerowy stanowi 6 procent całego ruchu drogowego we Wrocławiu. Apetyty mamy większe i będziemy pracować, żeby te proporcje zmieniać i zwiększać sukcesywnie udział rowerzystów w ruchu drogowym – mówi Daniel Chojnacki, oficer rowerowy w Urzędzie Miejskim we Wrocławiu. Program rowerowy na rok 2017 zakłada wydatki na rozwój transportu rowerowego na poziomie 17 milionów złotych. Inwestycje rowerowe obejmą ul. Piłsudskiego, Sułowską, al. Hallera, ul. Trzebnicką, Żmigrodzką, Na Grobli, Traugutta, Pułaskiego, Wyszyńskiego, Borowską, czy Grabiszyńską. Do 2018 roku planowane są także prace w na trasie Powstańców Śląskich-Orla-Krzycka, a także Karkonoska-Krzycka-Francuska.

Projekty rowerowe są mocno akcentowane we wrocławskiej aplikacji, która została zgłoszona w ramach zabiegania o tytuł Zielonej Stolicy Europy.

foto: UM Wrocław

Na podstawie materiałów UM Wrocław, WBO i Komisja Europejska.